Urząd Gminy Wodynie Biuletyn Informacji Publicznej

Numer karty:

85

Typ:

A - dla zabytków nieruchomych

Rodzaj:

dzieła architektury i budownictwa

Wojewodztwo:

mazowieckie

Powiat:

siedlecki

Gmina:

Wodynie

Miejscowość:

Wodynie

Adres:

Wodynie

Rodzaj użytkowania:

nie użytkowane

Nr ewidencyjny działki:

617

Typ własności:

prywatna

Materiał ścian:

drewniane

Stan zachowania:

bardzo zły

Datowanie:

pocz XX w.

Uwagi:

Wiatrak koźlak w Wodyniach położony jest poza miejscowością, od strony północno-wschodniej. Usytuowany przy drodze Siedlce - Garwolin, po jej północnej stronie w odległości ok. 30 m. Wiatrak ostał wybudowany pod koniec XIX wieku i przeniesiony w obecne miejsce w 1920 roku, przez ojca Edwarda Flisowskiego. Następnie w rękach syna, później jego żony Jadwigi.
Wiatrak posiadał dwa złożenia kamieni, najpierw tzw. "francuzy", następnie kamienie sztuczne. Pracował na wiatr do 1965 roku. Potem zaniechano przemiału. Obiekt popadł w ruinę. W wiatraku prowadzono przemiał zboża na razówkę, ospę, kaszę gryczaną, jaglaną. Przy sprzyjających wiatrach wydajność wiatraka dochodziła do 200 kg/h razówki. Z usług wiatraka korzystali mieszkańcy wsi Seroczyn, Borki, Oleśnica, Wola Wodyńska, Wodynie. Każdy z klientów otrzymywał mąkę z własnego zboża. Za przemiał młynarz pobierał w formie 10% odsypu lub w formie pieniężnej 1,2 zł/m razówki, 1 zł/m ospy. Po wojnie wg obowiązujących cenników. Edward Flisowski uczył się młynarstwa u właścicieli ziemskich Żółowskich w Seroczynie, Szlubowskich w Radzyniu.
Wiatrak zbudowany na rzucie prostokąta, ze ścianami lekko zbieżnymi ku górze, nakryty dwuspadowym dachem z naczółkiem i nadwieszką od strony ściany mącznej. Wiatrak osadzony na koźle, budynek unieruchomiony, słup (narożniki) przykręcone do pali. Podwaliny i zastrzały sosnowe. Podwaliny w przekroju w kształcie równoramiennego krzyża, ułożone na dużych kamieniach polnych, tzw. otoczkach. Cztery zastrzały połączone z podwalinami na podwójny wrąb czołowy (piorun). Osadzone dolnymi końcami w odległości 50 cm od zewnętrznych końców podwalin, górą wczopowane w sztember. Przekrój sztembra zmienny w kondygnacji kozłowej czworoboczny, powyżej siodła szesnastoboczny. Siodło typowej konstrukcji. Nad siodłem dwie belki pojazdowe, wyprowadzone poza lico ściany mącznej na długość 100 cm. Górna część sztembra opasana cybantami, zakończona czopem wpuszczonym w drewnianą podłogę - "lustro", podbitą pod dolną płaszczyznę mącznicy, skręcone śrubami, z dekoracyjnie opracowanymi końcówkami. Mącznica dębowa. Na końcach mącznicy dwie belki czołowe. Na pojazdach belka czołowa (ściana wietrzna) i nadprożna (ściana mączna).
Ściany budynku konstrukcji szkieletowej. Szkielet podwiązany pod belki czołowe mącznicy i pojazdów. Tworzą go rygle pionowe - narożne, środkowe (pary w ścinach bocznych), pziome oraz skośne (zastrzały i miecze), oraz belki oczepowe dodatkowo połączone ze sztagami paleczną i trzemienną. Ściany od zewnątrz odeskowane "na wpust" z ubytkami. Więźba dachowa drewniana, krokwiowo - jętkowa. Dach kryty gontem na łatach. Szczyt oszalowany "w jodełkę, z wiatrownicami, wsparty na dwóch dekoracyjnie opracowanych mieczach. Naczółek od strony wietrznej deskowany pionowo jak ściany boczne, przedni koniec wału ściągnięty pięcioma cybantami. Otwory drzwiowe w ścianie mącznej, w parterze drzwi w kondygnacji czołowej, na I piętrze drzwi komunikacyjne i towarowe, na II piętrze małe towarowe. Wszystkie deskowe, proste, zawieszone na żelaznych, pasowanych zawiasach. Otwory okienne wykrojowe, zamykane od zewnątrz okienniczkami. W pionie budynek podzielony na trzy kondygnacje: kozłową i dwie młyńskie. Kondygnacja II młyńska połączona z poddaszem. Stropy drewniane, belkowe. Podłogi deskowe, białe. Brak schodów między kondygnacjami.
W wiatraku istniał wyłącznie napęd wietrzny. Skrzydła zdjęte. Wał skrzydłowy o zmiennych przekrojach: w części przedniej kwadrat, w części tylnej ośmioboczny. Trzon wału ściągnięty wielokrotnie cybantami (szczególnie przy kołach palecznych). Głowica drewniana, przewiercona na wylot, opasana pięcioma cybantami. Sposób ułożyskowania przedniej części wału nierozpoznany (przypuszczalnie szyja wsparta na metalowej panwi), tył zakończony metalowym trzpieniem, oparty na walniczce. Na wale osadzone dwa koła paleczne. Otoki kół trójwarstwowe, wykonane z drewna sosnowego i brzozowego (zewnętrzna warstwa). Na obwodach kół otwory po grabowych zębach, zamocowanych od tyłu na drewniane kołeczki. Otoki kół wału skrzydłowego przymocowane konstrukcją krzyżakową. Przy kole bliżej środka pozostałości "stawidła" - belka pionowa przyścienna. System transmisyjny zupełnie zniszczony. Z wyposażenia maszynowego zachowały się jedynie dwa dolne kamienie (leżaki) tzw. wylewane, z dwóch mlewników kamiennych.

Data ewidencji:

08 sierpnia 2016 13:38

Wprowadzający:

Katarzyna Gil